UCLL Studiedag Kansrijk Onderwijs

Peter Emmery

Zowat iedereen kent moeilijkheden in het leven, ook kinderen en jongeren in de klas. Toch gaat het goed (genoeg) met de grote meerderheid van hen. Welk gedrag is “normaal”, waar moeten we zorg toevoegen en wanneer moeten we doorverwijzen? Wat kan een leerkracht hierin betekenen?

We willen ingaan op de continuïteit van moeilijkheden en hoe we hier in de klas mee kunnen omgaan. Daarnaast is er goed onderbouwd onderzoek dat aantoont dat leerkrachten in de klas ook echt verschil kunnen maken op lange termijn. Er worden een aantal voorbeelden uit onderzoek besproken en afgetoetst aan situaties uit de praktijk.

Dr. Peter Emmery is kinder- en jeugdpsychiater en systeemtherapeut verbonden aan het KPC te Genk en UPC KULeuven.

Prof. Karine Verschueren

Niet alle leerlingen die sterke cognitieve capaciteiten hebben, slagen erin om die te verzilveren in sterke prestaties. Hoe komt het dat sommige cognitief begaafde leerlingen gaan onderpresteren? Wat is de rol van niet-cognitieve leerlingkenmerken zoals motivatie en zelfbeleving? En hoe kan de opvoedings- en onderwijsomgeving het risico op onderpresteren verminderen? In deze lezing wordt ingegaan op de ontwikkeling van cognitief talent en de factoren die deze ontwikkeling faciliteren of belemmeren. We staan stil bij recente wetenschappelijke inzichten en implicaties voor de onderwijspraktijk. 

Karine Verschueren is gewoon hoogleraar aan de onderzoekseenheid Schoolpsychologie en Ontwikkeling in Context van de KU Leuven. Zij is hoofd van het interuniversitair Expertisecentrum TALENT, een samenwerking tussen KU Leuven, Universiteit Antwerpen en Universiteit Gent. Expertisecentrum TALENT bestudeert de psychosociale, motivationele en leerontwikkeling van cognitief sterke kinderen en jongeren en de wijze waarop de onderwijsleer- en opvoedingsomgeving deze ontwikkeling kunnen bevorderen. Expertisecentrum TALENT en 20 ankerscholen werken in het kader van het Ondersteuningsbeleid Cognitief Sterk Functionerende (CSF) leerlingen van de Vlaamse Regering samen aan de professionalisering van scholen op het gebied van passend onderwijs aan en zorg voor CSF leerlingen. Karine Verschueren is ook academisch verantwoordelijke van de Expertisecel Begaafdheid van PraxisP, KU Leuven.

Hervé Meykens (UCLL)

Heel wat scholen hebben momenteel heel wat te "bemeesteren". 4-ladenmodellen en sanctionele menukaarten worden in ijltempo geproduceerd...maar blijken niet echt te werken!?  De omgeving controleren lijkt ons niet de te bewandelen weg...  In een ik-jes-maatschappij worden we uitgedaagd "ik" en "wij" te zijn.  

Voornaamste vraag is niet "Wat moeten leerlingen doen?"...maar "Wat ga ik als leerkracht-mens doen? Wat gaan wij "grote mensen" doen?  Hoe gaan we meer spreken vanuit ik en wij i.p.v. jij?"

Kortom over relatiebekwaamheid en de socio-emotionele kwaliteiten van de leerkracht-mens!

Kerensa Nelissen (CM)

Ontdek het bordspel dat mentaal welzijn bij jongeren bevordert! Duik in de wereld van ons unieke bordspel, speciaal ontworpen om jongeren op een speelse en interactieve manier kennis te laten maken met eerstelijns hulpverleningsdiensten. In een veilige klasomgeving leren ze praten over hun gevoelens, denken ze na over dagdagelijkse situaties en ontwikkelen ze belangrijke gezondheidsvaardigheden.

Verzamel zoveel mogelijk klavers terwijl je door het spelbord navigeert en leert over de verschillende hulpbronnen bij elke situatie.

Doelpubliek: 1ste, 2de en 3de graad secundair onderwijs.

Caroline Vancraeyveldt (UCLL)

Vind je ‘belonging’ in de kleuterklas ook zo waardevol, maar merk je dat het soms best uitdagend is om kleuters hierin te begeleiden ? Stel je vast dat bepaalde kleuters moeilijker aansluiting vinden ? Ben je zoekend wanneer je best wel of niet kan tussenkomen in relaties en samenspel ? In deze workshop leer je dieper kijken naar hoe relaties tussen jonge kinderen groeien tijdens spel. We staan ook stil bij hoe kleuters hier zelf naar kijken en hoe je dat met hen kan bespreken. Belonging is immers een dynamisch proces waarbij de kleuters ook zelf een actieve rol opnemen. Als leerkracht kan je je impact verhogen door je bewust te zijn van de dilemma’s die je onderweg tegenkomt en van de kansen die je creëert door te faciliteren of te ondersteunen. We gebruiken video’s, oefeningen en reflectie-opdrachten uit het praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek ‘Relaties tussen kleuters : assumpties van leerkrachten en stem van de kleuters’. 

Dr. Caroline Vancraeyveldt is lerarenopleider in de banaba Buitengewoon onderwijs en postgraduaat Moeilijk hanteerbaar gedrag in pedagogisch perspectief (UCLL). Ze is tevens onderzoeker in Inclusive Society en Education & Development (UCLL).

Femke Van Hoef & Eveline Lemmens (UCLL)

Collega’s zuchten, ze hebben het er pas echt over ná de vergadering, ze laten het luid en duidelijk weten dat ze het er niet mee eens zijn, ze doen alsof ze ermee aan de slag gaan terwijl je weet dat dit niet zal gebeuren,… Het geeft vaak spanning, frustratie en een gevoel van onmacht. Weerstand, moeilijk! Of toch niet? Ontdek naast de last ook de kracht van weerstand!

In deze werkwinkel leer je wat weerstand écht is en waarom een groep waar het "altijd fijn" is, niet altijd gezond is. Je krijgt praktische kaders aangereikt om weerstand te herkennen, begrijpen en constructief in te zetten. Laat je prikkelen om anders te kijken naar ongemak en ontdek hoe weerstand kan leiden tot groei, zowel voor jezelf als binnen je team.

Ine Bogaerts & Leen Alaerts (UCLL)

Leerlingen die zich thuis voelen op je school, die zich aangesproken voelen door (voor)beelden waarin ze zich herkennen zullen beter presteren. Hoe zet je binnen je school en je eigen lesprogramma sterker in op het realiseren van een interculturele schoolcultuur waarin alle leerlingen zich aangesproken en gewaardeerd voelen? Binnen deze werkwinkel leer je om vanuit de bril van interculturaliteit lesmaterialen kritisch te screenen én krijg je tools aangereikt om sterk intercultureel aan de slag te gaan.

Voor directies, zoco’s, leerlingbegeleiders en leerondersteuners.

Orhan Agirdag

Tijdens deze lezing zal professor Orhan Agirdag dieper ingaan op drie cruciale pedagogische voorwaarden die ervoor zorgen dat talige diversiteit een bron kan zijn van rijke meertaligheid. De eerste voorwaarde is het hebben van hoge verwachtingen en de bijhorende handelingen bij docenten. De tweede voorwaarde betreft een warm-strenge schoolcultuur ter bevordering van goed gedrag. Tot slot is culturele responsiviteit ten aanzien van groepsverschillen belangrijk, waarbij een balans wordt gezocht tussen pedagogisch universalisme en het waarderen van culturele verschillen. Professor Agirdag zal zijn stellingen onderbouwen met recente wetenschappelijke bevindingen en concrete praktijkvoorbeelden. Deze presentatie biedt inzichten en handvatten voor onderwijsprofessionals en beleidsmakers om optimaal om te gaan met talige diversiteit.

Orhan Agirdag (Ağırdağ) is professor (hoogleraar) in de pedagogische wetenschappen aan de KU Leuven en kroonlid van de Nederlandse Onderwijsraad. Het onderzoekslab van Dr. Agirdag richt zich op onderwijsongelijkheid, lerarenopleiding, meertaligheid en onderwijstechnologie. Hij heeft meer dan honderd publicaties op zijn naam staan die meer dan 4000 keer zijn geciteerd. Zijn onderzoek heeft meerdere prijzen gewonnen. Dr. Agirdag heeft beurzen ontvangen van FWO, NWO en de EU, en begeleidt verschillende doctorandi en postdocs. Hij wordt vaak uitgenodigd om keynote speeches te geven en zijn opinies worden regelmatig gepubliceerd in de Belgische en Nederlandse media.

Dieter Baeyens

Hoewel ADHD een vaak gebruikte term is, blijkt een gepaste aanpak ervoor vinden in het onderwijs niet altijd even evident. Welke misverstanden bestaan er over ADHD? Vanwaar komen de typische ADHD-klachten precies? Zitten hierin aanwijzingen over hoe het beste ADHD in de klas aan te pakken? Zijn redelijke aanpassingen succesvol of gaan we toch beter voor inclusieve praktijken, maar welke dan? In deze bijdrage overlopen we wat werkt en niet werkt om onderwijsprofessionals (leerkrachten, zorgcoördinatoren, CLB-medewerkers) en jongeren met ADHD zelf aan de slag te laten gaan rond misverstanden, aandacht, executieve functies en motivatie.

Prof. dr. Dieter Baeyens is verbonden aan de onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek van KU Leuven. Zijn onderzoek focust zich op interventies voor ADHD en executieve functieproblemen in onderwijs en hulpverlening. Als klinisch psycholoog en gedragstherapeut is hij met dezelfde doelgroepen actief binnen PraxisP.

Tinneke Boonen

Cognitief sterk functioneren, garantie op succes? Vandaag de dag leven er nog steeds heel wat vooroordelen en mythes rond cognitief sterk functionerende kinderen. Op basis van resultaten uit wetenschappelijk onderzoek en de praktijk, ontdekken we tijdens deze lezing de feiten en de mythes. Onmisbaar voor leerkrachten en onderwijsprofessionals uit het basisonderwijs die goesting hebben om met deze doelgroep aan de slag te gaan.  

Tinneke Boonen is expert op het gebied van cognitief sterk functioneren bij kinderen. Ze is doctor in de pedagogische wetenschappen en leraar kleuteronderwijs. Haar wetenschappelijke expertise combineert ze met een ruime portie onderwijspraktijk, als beleidsmedewerker en pedagogisch directeur van een basisschool. In 2020 startte ze haar praktijk MAUNA LOA. Hier begeleidt ze cognitief sterk functioneren kinderen, hun ouders, leerkrachten en basisscholen. Met haar webinars bereikte ze reeds meer dan 1.500 deelnemers en in haar praktijk begeleidde ze al meer dan 120 gezinnen. 

Sofie Robyns en Anja Wouters (UCLL)

Samen met een klasleerkracht kijken naar het spel van kleuters in een bepaalde hoek, samen zien hoe kleuters reageren op bepaalde interventies… en dan hierover in gesprek gaan. Wat een rijkdom ontdek je dan in het spel en in de gesprekken met en tussen kleuters. Dat is de kracht van video-coaching!  Als je video-coaching inzet in de klaspraktijk en in zorggesprekken, wordt zichtbaar en bespreekbaar waar groeimogelijkheden liggen.

Ben je benieuwd naar de kracht van video-coaching? Wil je weten hoe je deze methode kunt inzetten om jezelf en anderen te begeleiden en te inspireren? 

Tijdens onze workshop delen wij samen met enkele “spelcoaches” van het project “Spelkracht” hun inzichten en verhalen. Ze vertellen hun ervaringen met video-coaching, over de impact die het heeft op de coaches en de leerkrachten met wie ze samenwerken. Aan de hand van deze verhalen bieden we concrete kaders en handvatten waar je direct mee aan de slag kan gaan. Ontdek hoe video-coaching niet alleen de coaching ervaring verrijkt, maar ook leidt tot meer betrokkenheid en professionele groei. 

Het project ‘Spelcoach is één van de goedgekeurde projecten van Leerpunt in het kader van ‘ondersteuningsprojecten brede basiszorg en verhoogde zorg’. Sofie en Anja zijn samen met Ilse Aerden de procesbegeleiders in dit traject. 

Katleen Gysen en Anneleen Swinters (UCLL)

“Communicatie gaat niet zozeer over zenden en ontvangen, maar over begrijpen en verbinden” (Ron van der Jagt)

Ben jij benieuwd naar je eigen communicatiestijl en hoe je die kunt inzetten om effectiever in gesprek te gaan? In onze werkwinkel 'Het échte gesprek – met verbindende communicatie als kapstok' krijg je niet alleen inzicht in hoe jij zelf communiceert, maar ook in de stijlen van anderen. We onderzoeken samen waarom sommige gesprekken mogelijk kunnen vastlopen en hoe je ze kunt sturen naar meer begrip en verbinding.

Doelgroep: directies, zoco’s, leerlingbegeleiders, leerondersteuners, mentoren, leraren, studenten, collega’s en andere geïnteresseerde onderwijsprofessionals.

Evelien Eraly (UCLL)

In het onderwijs is er steeds meer aandacht voor de werking van het brein bij leren. Helaas doen er hierover ook veel mythen de ronde. Hoe kunnen lessen over het brein leerlingen helpen bij het studeren? En vooral, hoe leidt deze metacognitie tot hogere studeermotivatie? 

In deze werkwinkel bieden we handvaten om breinlessen uit te werken op maat van leerlingen in de lagere school. Onderzoek toont namelijk aan dat wanneer deze leerlingen meer weten over de plasticiteit van hun eigen brein, ze gemotiveerder en efficiënter studeren. 

Stefaan Vanparys

Rustroutines. Overzicht van onrust. Strategische steun. Tijd voor plezier. Deze vier elementen vormen de sleutel tot een sterke schooldag. In deze keynote deelt Stefaan Vanparys zijn inzichten en praktijkervaring, opgebouwd over meer dan 15 jaar als leerkracht en als beleidsmaker, met één ultiem doel: collega’s laten genieten van hun groep door die stap voor stap sterker te maken. Wat heeft jouw collega nodig als het even niet lukt? In deze keynote proberen we de principes van hoe rust en onrust in kaart te brengen. Hoe werk je samen wanneer het misloopt en blijf je de focus behouden op preventie en bekrachtiging. Want een veilige school maakt kans op een kansrijke school

Prof. Geert Kelchtermans

Het lijkt er op dat verandering eigenlijk de enige constante is in het onderwijs. Er gaat nauwelijks een jaar voorbij zonder dat schoolteams -van alle onderwijsniveaus- worden opgeroepen om bepaalde vernieuwingen door te voeren. De onderliggende boodschap is altijd hetzelfde: “het moet anders, want dat anders is beter”.  Maar beter voor wie? In welke zin? En wie mag er bepalen wat ‘beter’ is en voor wie? Moeten schoolteams die oproepen dan zomaar uitvoeren? Of vraagt hun professionaliteit een andere houding?

In de lezing reik ik een begrippenkader aan om het complexe proces van onderwijsvernieuwing beter te begrijpen en op die manier ook aanknopingspunten te vinden om er op een professionele en constructieve manier mee om te gaan. Als leraar, schoolleider, opleider, nascholer, begeleider…

Geert Kelchtermans is onderwijspedagoog en als gewoon hoogleraar verbonden aan de KU Leuven, waar hij hoofd is van COOLS, het Centrum voor Onderwijsvernieuwing en de Ontwikkeling van Leraar en School. In zijn onderwijs en onderzoek richt hij zich op de professionele ontwikkeling van leraren en andere onderwijsprofessionals, maar altijd in relatie tot de organisatorische (school)context waarin ze werken. Het proces van onderwijsvernieuwing is daarbij een prominent thema. Zijn meest recente boek is “Leraar zijn, leraar worden” (Pelckmans, 2023, 2de druk 2024). In mei 2024 ontving hij een eredoctoraat van de universiteit van Oulu in Finland.

Fien Loman

Dag in dag uit zijn leraren bezig met kleuters in de klas: activiteiten om ontwikkeling te stimuleren en om kleuters tot leren te brengen. Natuurlijk willen we ook graag weten wat het effect is: moeten we de kleuters meer, of misschien op een andere manier ondersteunen? Om dat te weten te komen, hebben we nood aan een brede beeldvorming. Dankzij deze brede beeldvorming kunnen leraren nadien gedifferentieerd aan de slag. Het proces van brede beeldvorming leert ons dat in elke klas een grote diversiteit aanwezig is. Die diversiteit uit zich tijdens de kleuterleeftijd zeker op talige vlak, maar ook op vele andere domeinen. Taalontwikkeling beïnvloedt ook de ontwikkeling op die andere domeinen, en vice versa. We werken met concrete voorbeelden die theoretisch worden onderbouwd vanuit wetenschappelijk onderzoek.

Jozefien Loman is kleuterleraar van opleiding. Ze werkt momenteel als onderzoeker aan de KU Leuven (Centrum voor Taal en Onderwijs) en als zelfstandige taal- en muziekcoach. Ze werkte onder andere mee aan het onderzoek rond de taalscreening voor kleuters (koala) en ze ondersteunde heel wat scholen in het uitbouwen van een talenbeleid. Ze is (mede-)auteur van verscheidene publicaties, zoals G-start (een boek over geletterdheid stimuleren bij jonge kinderen) en Boordevol Taal (een boek over didactiek Nederlands in het kleuteronderwijs). 

Liesbeth Alaerts (UCLL)

Hoe kun je meertaligheid op een krachtige manier inzetten in je eigen school- en klascontext? 
Na een korte inleiding verkennen we samen hoe je de talige diversiteit van je kinderen kan benutten en kan inzetten als een hefboom in je onderwijs.

Doelgroep: basisonderwijs

Tom Vandries (UCLL)

Scholen staan voor de uitdaging om kinderen en jongeren te ondersteunen in hun seksuele ontwikkeling, terwijl ze ook waken over hun fysieke en emotionele veiligheid. Deze workshop helpt leerkrachten, ondersteuners en schoolteams om met vertrouwen en deskundigheid om te gaan met thema’s als sexting, consent en grenzen stellen. In deze interactieve workshop onderzoeken we de seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren en bespreken we hoe scholen grensoverschrijdend gedrag kunnen signaleren, bespreekbaar maken en erop reageren. We reiken praktische tools aan, zoals het vlaggensysteem, en oefenen met casussen om jouw vaardigheden te versterken in het omgaan met deze delicate situaties.

Tom Vandries is klinisch orthopedagoog, trainer emotionele ontwikkeling en lector in de bachelor Orthopedagogie en de Banaba Buitengewoon Onderwijs. Hij doceert over moeilijk begrijpbaar gedrag, communicatie en pedagogie. Daarnaast is hij pedagogisch begeleider voor fysieke en seksuele integriteit binnen Katholiek Onderwijs Vlaanderen en ondersteunt hij scholen en internaten bij het vormgeven van hun beleid rond dit thema.

Kristof Das (UCLL)

Ben je al vertrouwd met Nieuwe Autoriteit maar wil je kort en krachtig verdiepen, dan ben je hier op het juiste adres. We verkennen SMS, bookmarks, aankondigingen en de herstelcarroussel waarbij we deze telkens praktisch vertalen naar een onderwijscontext. 

Doelgroep: basis en secundair onderwijs.