Opinie: ‘De jeugdzorg in Vlaanderen kraakt in haar voegen'
De jeugdzorg in Vlaanderen kraakt in haar voegen. Dat maakt het programma ‘Mijn jeugdrechter’ nog eens pijnlijk zichtbaar. Steeds meer kinderen groeien op in een verontrustende thuissituatie, maar het aantal consulenten dat hen moet helpen, blijft ontoereikend. Het probleem is al jarenlang gekend en wordt keer op keer benoemd in rapporten, beleidsnota’s en parlementaire vragen. Toch blijven de oplossingen uit. De huidige situatie is niet langer houdbaar en vereist een dringende en structurele aanpak. Dat schrijft docente Karen De Loenen van Hogeschool UCLL.
(Dit opiniestuk verscheen op HBvL.be op 7 april 2025)
Jeugdzorg in crisis: zonder studenten geen consulenten
De jeugdzorg in Vlaanderen kraakt in haar voegen. Dat maakt het programma ‘Mijn jeugdrechter’ nog eens pijnlijk zichtbaar. Steeds meer kinderen groeien op in een verontrustende thuissituatie, maar het aantal consulenten dat hen moet helpen, blijft ontoereikend. Het probleem is al jarenlang gekend en wordt keer op keer benoemd in rapporten, beleidsnota’s en parlementaire vragen. Toch blijven de oplossingen uit. De huidige situatie is niet langer houdbaar en vereist een dringende en structurele aanpak. De nood aan extra personeel is hoog en dat probleem kan je enkel aanpakken aan de bron: daar waar we mensen motiveren een welzijnsopleiding te volgen om dit knelpuntberoep in te vullen.
Consulenten overbelast, kinderen in de kou
Momenteel zijn er in Vlaanderen 477 consulenten actief binnen de ondersteuningscentra jeugdzorg en de sociale dienst van de jeugdrechtbank. Die consulenten zijn van levensbelang voor kinderen en jongeren in gezinnen waar het moeilijk loopt. En ze zijn met veel te weinig. Dat is niet alleen een probleem voor henzelf, want hun werkdruk is hoog. Het is vooral schrijnend voor de kinderen en jongeren die dringend hulp nodig hebben. De wachttijden lopen op, dossiers blijven te lang open staan en de begeleiding die wordt geboden, is soms te minimaal om een echte impact te hebben. Kinderen die in een onveilige thuissituatie zitten, kunnen het zich niet permitteren om maanden of zelfs jaren te wachten op de juiste hulp.
Opleiding en ondersteuning: de sleutel tot verandering
De belofte van Vlaams minister van Welzijn Caroline Gennez om extra consulenten aan te werven, klinkt goed op papier, maar het is verontrustend dat er nergens gesproken wordt over het feit dat we die consulenten wel eerst moeten opleiden. En eens ze opgeleid zijn en voor een job in de sector kiezen, moeten we zorgen dat onze afstudeerders de job kunnen volhouden. Want wie vandaag nog bewust kiest voor een job in de jeugdzorg moeten we opvolgen, begeleiden en ondersteunen om uitval en burn-out te vermijden. De constante confrontatie met moeilijke thuissituaties en kinderen en jongeren met een zware rugzak is immers belastend. En op de werkplekken is daar, net door de hoge werkdruk, vaak te weinig tijd voor.
Organisaties in de sector staan zo te springen om nieuwe werkkrachten dat ze bij wijze van spreken kamperen voor onze campus. Gelukkig trekken we nog steeds studenten aan die diep menselijk engagement tonen en die, zonder einde, keer op keer opnieuw blijven vechten voor kinderen in moeilijke situaties. Onze studenten denken niet in termen van ‘uitzichtloos’, maar van ‘er is altijd een nieuwe kans’. De overheid moet op haar beurt dringend werk maken van een aantrekkelijker werkklimaat, met betere lonen, meer ondersteuning en een realistischer caseload per consulent. Zonder een stevige hervorming van de sector zal het probleem blijven aanslepen en zullen steeds meer kinderen tussen de mazen van het net vallen.
Meer dan een job: de kracht van hoop in de jeugdzorg
Tegelijkertijd helpt het niet dat hulpverlening steevast wordt geframed vanuit tekorten, wachtlijsten en de zware uitdagingen die na het onderwijs de grootste overheidssector treffen. We moeten toekomstige hulpverleners een ander verhaal vertellen. Een verhaal van hoop, van drive, van zingeving. Werken in de jeugdzorg is meer dan een beroep, het is bijdragen aan de kern van een menswaardig bestaan. Het is vechten voor wie geen stem heeft, zorgen voor wie geen veilige thuis heeft en bouwen aan een samenleving waarin niemand vergeten wordt. Dat beeld moeten we versterken, want dat is de ware essentie van hulpverlening. We zijn ervan overtuigd dat heel wat jongeren ook net daarnaar zoeken in hun professionele loopbaan. Het is de verantwoordelijkheid van de overheid om – net zoals ze voor het lerarentekort, het tekort aan verpleegkundigen of de STEM-beroepen probeert te doen – via positieve framing en hoopvolle verhalen zoveel mogelijk jongeren te motiveren zich te laten opleiden tot “experten van het dagdagelijks leven”. Ze zijn meer dan welkom.
Karen De Loenen, Professionele Bachelor Orthopedagogie Hogeschool UCLL
