Lezing Kees van Overveld & Zuhal Demir
Crimineel gedrag lijkt te verjongen en te verharden. Wat kunnen leraren doen?
Kees van Overveld "Scholen op scherp"
Op de dag van de leraar gaf de Nederlandse gedragsdeskundige en UCLL-docent Kees van Overveld op campus Diepenbeek een lezing uit zijn nieuwste boek ‘Scholen op scherp’. Daarin onderzoekt hij een verontrustende ontwikkeling: de jeugdcriminaliteit neemt al jaren af, maar de leeftijd van de jongeren die in de criminaliteit belanden of hun eerste stappen op dit pad zetten, wordt steeds lager.
“Met de meeste kinderen en jongeren gaat het goed. Maar het gebruik van messen en vuurwapens door minderjarigen stijgt. Het lijkt erop dat meer en meer jongeren op steeds jongere leeftijd in de criminaliteit belanden en niets ontziend geweld gebruiken.”
De lezing werd ingeleid door Zuhal Demir, Vlaams minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme.
“Ik heb zelf altijd veel gehad aan mijn leerkrachten. Leerkrachten kunnen heel veel uit iemand halen. De kracht die zij hebben is ongelofelijk. Ik vind dan ook dat leerkrachten in dit maatschappelijk probleem een belangrijke rol spelen. Zij hebben mee de verantwoordelijkheid om jongeren emotioneel, sociaal en moreel competent te maken. Dat is voor mij de belangrijkste zin in het boek.”
Kees van Overveld beaamt:
“Ik zie al 4 jaar lang een alarmerende ontwikkeling. Er zijn ontzettend veel mediaberichten rond steekincidenten en bezit van vuurwapens in en rond de scholen, ook van kinderen onder de 12 jaar. Ik maak me zorgen over deze jonge kinderen. Maar het is niet het probleem van de leraar. Leraren kunnen armoede, werkloosheid of slechte huisvesting niet oplossen. Leraren kunnen wél een bijdrage leveren aan preventie.”
Waarom draagt onze jeugd messen of vuurwapens?
Een van de belangrijkste voorspellers voor ernstig normoverschrijdend gedrag op latere leeftijd, legt van Overveld uit, zijn gedragsproblemen in het basisonderwijs. We zien een aantal verschillende groepen, maar wat hen verbindt is een vijandige interpretatiestijl.
“Al vanaf 7 jaar hebben sommige kinderen een verwrongen beeld van de realiteit, een soort vijanddenken: je kijkt expres naar mij, je loopt expres tegen me aan, … Dat is soms al een reden om een mes te pakken. Voor sommige kinderen is agressie een oplossing. Het gebruik van messen of vuurwapens komt dan voort uit sterke emoties zoals angst, een gevoel van onveiligheid, maar ook uit behoefte aan status, zelfvertrouwen, street credibility, …”
Wat kunnen leraren doen?
“In de eerste plaats is het belangrijk dat we de sociale, emotionele en morele competenties van kinderen versterken. Een deel van de kinderen is niet in staat om emoties zoals boosheid, verdriet, frustratie, angst, … bij zichzelf te herkennen. Ze hebben een rotgevoel, pakken een mes en dat lucht op. Maar ze begrijpen niet wat hen zo boos maakt, waar het vandaan komt, wat het gevoel triggert.”
De belangrijkste preventie is dus sociaal-emotioneel leren volgens van Overveld. Dat wil zeggen kinderen vanaf 4 jaar taal geven om hun emoties uit te drukken. Dat is werk van lange adem. Daarnaast moeten we leerlingen mediawijs maken. Omdat beide aanbevelingen geen kortetermijneffect hebben, is het noodzakelijk dat scholen ook samenwerken met ouders, jeugdwerkers en politie.
Netvliesvervuiling
Ouders en leraren weten niet waar hun kinderen of leerlingen naar kijken.
“Vanaf 10 jaar oud hebben kinderen al filmpjes rond pesten en discriminatie, oorlogsbeelden, geweld zoals kop-schop-video’s, foto’s van de Wagner-groep, mensen die zichzelf beschadigen, gewelddadige challenges, … op hun gsm. Geweld raakt zo genormaliseerd. Het heeft geen zin om gebruik van gsm te verbieden vóór een bepaalde leeftijd, maar het is wel noodzakelijk dat ouders en leraren weten wat er op de gsm’s van kinderen en jongeren gebeurt.
Wapen uzelf met kennis
Dus verdiep je in de online wereld, beveelt van Overveld leraren aan. Voer gesprekken met kinderen over deze thema’s. Weet wat er in de klas gebeurt. Maak gebruik van de kennis van jeugdwerkers en politie. En werk vooral samen, niet zozeer repressief, maar preventief.
Meer over sociaal-emotioneel leren?
UCLL banaba Zorgverbreding en Remediërend Leren
UCLL banaba Buitengewoon Onderwijs
