UCLL Lerarenopleiding organiseert eerste groot kopstukkendebat over onderwijs

350 studenten en docenten namen woensdagavond 5 maart deel aan het eerste grote politieke kopstukkendebat over het thema onderwijs, georganiseerd door Hogeschool UCLL.

Onder leiding van VRT-journaliste Kerlijne Everaet gingen programmadirecteur van de lerarenopleiding van Hogeschool UCLL Greet Decin, minister van onderwijs Ben Weyts (N-VA), minister van binnenlands bestuur Gwendolyn Rutten (Open Vld), voorzitter Sammy Mahdi (CD&V), covoorzitter Nadia Naji (Groen), lijsttrekker Bieke Verlinden (Vooruit), lijsttrekker Line De Witte (PVDA) en volksvertegenwoordiger Jan Laeremans (Vlaams Belang) in debat over 4 belangrijke onderwijsthema’s: onderwijskwaliteit, diversiteit, lerarenopleidingen en het lerarentekort.

“De voorbije weken leek het thema onderwijs helemaal weg uit de media,” zegt Greet Decin (UCLL). “Maar er is zo ontzettend veel te doen. We moeten de discussie over kwaliteit van onderwijs ten gronde voeren, voorbij de polarisatie. We moeten grootschalige initiatieven opzetten om te zorgen voor een meer diverse leraarskamer als antwoord op radicalisering. Ja, we moeten lerarenopleidingen versterken, met een doordachte visie. En vooral: we moeten ervoor zorgen dat leraren in het onderwijs blijven.”

“Als lerarenopleiding is het onze maatschappelijke plicht om met z’n allen in dialoog te gaan, want we weten van onderuit zeer goed wat er moet gebeuren. Het lerarentekort wordt nu niet fundamenteel aangepakt.”

Contacteer Greet Decin

Een inhoudelijk verslag

Er zijn heel wat maatregelen genomen om ons onderwijs sterker te maken. Er zijn meer personeelsleden dan ooit tevoren in het onderwijs. De inschrijvingen in de lerarenopleidingen stijgen voor het eerst sinds 15 jaar. We slagen erin om meer zijinstromers te overhalen de overstap te maken van de privé naar het onderwijs. We willen op hetzelfde spoor doorgaan.

Om verder werk te maken van de kwaliteit van onderwijs moeten we keuzes maken. Er zijn maar een beperkt aantal lesuren. Dan moeten we inzetten op de essentie. Er zijn veel te veel zaken bijgekomen. Niet alles moet op de schop. Maar de essentie, dat zijn Nederlands en wiskunde. De helft van de onderwijstijd in het basisonderwijs moet gaan naar Nederlands en wiskunde. Nederlands is essentieel voor alle andere kennis. Nederlands is belangrijk om op te klimmen op de sociale ladder. Onderwijs moet een kansenmachine zijn.

Hoofddoeken zijn daarbij geen probleem. In tal van scholen zijn die toegelaten. In het gemeenschapsonderwijs is er gekozen voor neutraliteit. Elke leerling heeft recht op neutraal onderwijs, en daarbij horen geen opvallende uitingen van politieke, levensbeschouwelijke of religieuze aard.

1 op de 3 leerkrachten houdt het voor bekeken na 5 jaar. 1 op de 4 zij-instromers stopt al na 1 jaar. Er is maar 1 oplossing voor het lerarentekort en dat is betere ondersteuning.

Dat kan door een aangepast statuut, een aangepaste lesopdracht, meer co-teaching, waardoor er meer tijd is voor begeleiding. We willen werkzekerheid bieden door starters een paar jaar op dezelfde school te laten werken. Wij pleiten voor een betaald statuut als junior-leerkracht gedurende een paar jaar na de bacheloropleiding, waarbij er extra begeleiding is - ook vanuit de lerarenopleiding. Er moeten meer middelen naar de hogescholen. Want de besparingen zijn duidelijk te voelen in de lerarenopleidingen: er zijn te weinig docenten en er is te weinig stagebegeleiding.

Leerkrachten zitten op hun tandvlees. Zij vangen het lerarentekort op. Er is dringend meer financiering nodig. Scholen mét leerkrachten worden de nieuwe elitescholen.

Daarnaast moeten we armoede en ongelijkheid aanpakken. Lege brooddozen of ouders die schoolfacturen niet kunnen betalen zijn een drama. We pleiten voor gratis warme maaltijden op school.

1 op de 4 euro in Vlaanderen gaat naar onderwijs. Dat is 16 miljard. Worden die euro’s wel efficiënt gebruikt? In de eerste plaats heeft het hoger onderwijs de komende legislatuur bijkomende financiering nodig. Daarna moet het basisonderwijs extra middelen krijgen. En ik stel me de vraag of het secundair onderwijs wel goed georganiseerd is. De concurrentie daar kost ons heel veel geld.

We gaan achteruit op de internationale testen. Laat ons samen aan een plan werken – lerarenopleidingen, scholen, partijen samen – met een duidelijk doel om binnen 5 jaar terug aan de top te staan.

Een van de belangrijkste vraagstukken is: hoe houden we leerkrachten in het onderwijs? Hoe zorgen we ervoor dat leerkrachten het volhouden? Daarvoor moeten we samenwerken. We moeten stoppen met al het partijgehakketak, maar ook daar samen aan 1 zeel trekken. Een van de elementen is ervoor zorgen dat studenten veel meer uren praktijkervaring kunnen opdoen om beter om te gaan met zoveel mogelijk klassituaties.

Onderwijs gaat over meer mens worden. ‘Humaniora' is een toepasselijk woord. Onderwijs is meer dan Nederlands en wiskunde. Mens zijn is meer dan dat. Maar je moet wel de basis kennen van het Nederlands. Taal is belangrijk. Maar meertaligheid is ook een troef. Voor een meer diverse leraarskamer moeten we veel actiever gaan zoeken naar rolmodellen, werken met buddy’s en gemeenschappen activeren.

Er is iets grondig mis in ons onderwijs. Leerkrachten vallen uit door alle administratieve taken, door alle werkgroepen, door alle vergaderingen. Alles wat je doet als leerkracht moet je ingeven op smartschool. Door de uitval wordt het nog zwaarder voor de collega-leerkrachten.

We moeten naar een Scandinavisch systeem met kleinere klassen waardoor elke leerling supergoed kan begeleid worden, goedbetaalde leerkrachten, gratis onderwijs waardoor iedereen meekan en ruimte voor creativiteit en cultuur.

Ons onderwijs vandaag vergroot de ongelijkheid. We moeten iederéén optrekken en niet enkel kiezen voor de elite.

Het eerste jaar na een lerarenopleiding is superzwaar. Het is waanzinnig. Klasmanagement wordt maar een paar keer geoefend. We pleiten voor een inloopjaar waar je als beginnende leerkracht 80% lesgeeft en waarbij je daarnaast maximaal gecoacht wordt. Maar de minister heeft de mentoruren afgeschaft. De huidige aanvangsbegeleiding is een farce: er is 8 uur om alle startende leerkrachten te begeleiden. Er zijn veel meer middelen nodig.

De oproep van alle leerkrachten is: ‘Laat mij lesgeven!’. Leerkrachten hebben niet de ruimte om te doen waarvoor ze in het onderwijs gestapt zijn. Dat komt door alle administratieve taken. Geef leerkrachten weer de ruimte om leerlingen te helpen groeien. We moeten zo weinig mogelijk administratieve lasten op de schouders van leerkrachten leggen.

Ik krijg de kriebels van de houding van de minister: ‘Wie betaalt, bepaalt’ en ‘Wij weten het beter dan jullie’. Schooldirecties worden beknot. Scholen moeten zelf kunnen bepalen hoe ze best de middelen gebruiken. Er is nu een cultuur van wantrouwen en controle. Vertrouw de leerkracht! Vertrouw de schooldirectie!

In essentie gaat onderwijskwaliteit voor ons over een brede schoolbenadering. Onderwijs gaat niet enkel over toeleiding naar de arbeidsmarkt. Onderwijs moet iets zijn van de ganse gemeenschap. De verantwoordelijkheid om Nederlands aan te leren ligt te vaak bij de leerkracht. Nederlands is een zaak van de hele gemeenschap, ook buiten de schoolmuren.

Wat iemand draagt, doet er niet toe, zolang er maar een leerkracht is.

Het niveau van ons onderwijs is veel te veel achteruitgegaan. Maar er is een kentering ingezet. Het huidig beleid is niet slecht. De rapporten van de commissie der wijzen of van Wouter Duyck zijn goede werkstukken en helpen ons op weg.

De nadruk op het Nederlands is terecht. 28% van de leerlingen in de kleuterklas is anderstalig. Maar de koalascreening is te vrijblijvend. We moeten ook gaan naar een bindende test voor al wie later inschrijft in ons onderwijs. Zij zullen moeten slagen voor een taaltest.

Diversiteit moeten we niet forceren. Diversiteit kan je niet opleggen als overheid. Laat de neutraliteit spreken.

Een inductiejaar is een goed voorstel. Maar hoe kan je realiseren dat iedereen op 1 school een volledig uurrooster krijgt?

Er schort iets aan de manier waarop ons onderwijs georganiseerd is. De uitstroom van leerkrachten is enorm hoog. We moeten veel meer luisteren naar leerkrachten om te weten waar het schoentje knelt.

Een goede start in het leven begint bij kinderopvang. Het is belangrijk om te investeren in kinderen op een kwalitatieve manier opvangen. De toegang tot kinderopvang is vandaag ongelijk verdeeld.

Leerkrachten moeten inkt en papier zelf betalen. Er is nood aan een beter loonpakket en betere spreiding van verlofperiodes.

Thema 1: Onderwijskwaliteit

Wanneer het gaat over de kwaliteit van onderwijs merken we veel polarisatie. Er is het kamp Nederlands-wiskunde en er is het kamp van de bredere ontwikkeling van het kind.

Aan de ene kant zien we beleidsmakers die kwaliteit van onderwijs bijna eenzijdig verbinden met toetsresultaten in lezen, wiskunde en natuurwetenschappen. Aan de andere kant weten we dat onderwijs ook moet gaan over leren kritisch denken, creativiteit, out-of-the-box denken, samenwerken. Anderen pleiten dan voor meer directe instructie en het andere kamp wil meer projectmatig werken.

Kwaliteitsvolle onderwijsbeleidsmakers gaan voorbij aan deze polarisatie en zien de waarde in van al deze aspecten in de juiste contexten en de meerwaarde in het goede samenspel tussen beide. Het volgende onderwijskabinet moet voor mij een ploeg zijn die voorbij de polarisatie stapt en die volop inzet op positief samenwerken en kritisch-reflectief denken.

Thema 2: Een diverse leraarskamer

We vinden het als lerarenopleiding belangrijk dat de volgende legislatuur beleidsmaatregelen worden genomen om de leraarskamer een weerspiegeling te maken van de maatschappij. Die opdracht staat in het het regeerakkoord, maar jammer genoeg moeten we vaststellen dat de regering daarvoor nog niet veel initiatieven nam. We missen leerkrachten met een beperking in het onderwijs. We missen mannelijke rolmodellen. We missen etnisch-culturele diversiteit in de leraarskamer.

Ergens heerst er bij scholen een angst voor radicalisering. Meisjes met een hoofddoek worden door sommige schoolbesturen aan de deur gezet wanneer zij voor het lerarenberoep willen kiezen, omdat ze praktiserend zijn. Dat is hoegenaamd niet hetzelfde als ‘radicaal’. Bovendien kunnen ook andere radicale ideeën het onderwijs binnenkomen – denk maar aan politieke radicalisering of wat je de voorbije dagen hoorde rond radicale ideeën bij terreur, of geweldsconflicten tussen gangs, … Het is onze taak als onderwijsmensen om te werken aan en toonbeelden te zijn van inclusie willen we een antwoord bieden op radicalisering. En inclusie kan pas slagen wanneer we aandacht hebben voor belonging en unicity.

Thema 3: Lerarenopleidingen versterken

De lerarenopleidingen kregen onlangs via een engagementsverklaring met onze minister van onderwijs extra middelen ter versterking van de lerarenopleiding. 15 miljoen euro jaarlijks. Het lijkt veel, en we zijn dankbaar voor elke euro want we hebben hoge ambities, maar het gaat over 9 werven die opgepakt moeten worden door alle lerarenopleidingen. Het gaat o.a. over het inrichten van de starttoetsen met bijhorende remediëring, versterking van curricula, masters basisonderwijs, nieuwe trajecten voor zij-instromers, opleidingen voor mentoren, directies en lerarenopleiders en last but not least ‘Elke school oefenschool’ of eigenlijk ‘samen opleiden’.

Ik wil op 2 werven inzoomen. We worden gevraagd om nog meer en nog kortere trajecten voor zij-instromers op te zetten of zelfs niet kwalificerende trajecten bijvoorbeeld voor gastleraren. Hoewel het intuïtief aantrekkelijk lijkt om zoveel mogelijk routes naar het leraarschap open te stellen, blijkt uit internationaal onderzoek dat sterk verkorte opleidingen op de lange termijn hun doel missen. Omdat starters met weinig opleiding veel te weinig kennis en ervaringen hebben kunnen opdoen zien we dat ze nog sneller het onderwijs verlaten. Dus laat ons stoppen met meer en nog kortere trajecten.

Twee, we vinden het als lerarenopleiding ontzettend belangrijk om de samenwerking tussen de lerarenopleiding, de scholen, de student of de starter te versterken. We willen netwerken van scholen, onderwijsspecialisten, lerarenopleidingen en beleidsmakers opzetten die samen zoeken naar oplossingen, die samen onderzoeken, die afstemmen op elkaars verwachtingen, die luisteren en van elkaar leren. Alleen al voor deze werf is 15 miljoen veel te weinig. Dit komt overeen met ongeveer 150 fulltimes. We hebben in Vlaanderen ongeveer 3800 onderwijsinstellingen voor basis- en secundair onderwijs. 1 fulltime medewerker zou dus met 25 diverse onderwijsinstellingen moeten samenwerken om de studenten en starters daar mee te begeleiden en samen met hen te professionaliseren. Dat is onmogelijk.

Thema 4: Het lerarentekort aanpakken - 7 hefbomen

In 2022 mocht ik met Brigitte Vermeersch het boek ‘100 redenen om leraar te worden’ uitgeven waarbij we leraren gevraagd hebben naar hun reden om leraar te zijn. Bij boekvoorstellingen vroegen we waarom leerkrachten hun job verlaten. We hebben al deze antwoorden samengebracht tot 7 hefbomen. Denk aan: systematische ondersteuning voor startende leerkrachten, planlast drastisch verminderen, de vlakke loopbaan doorbreken en inzetten op professionalisering, krachtige schoolleiders met visie en lef ruimte geven, werk maken van een samenwerkingscultuur tussen leerkrachten, tussen scholen, met lerarenopleidingen en met ouders, …

Een aantal van deze zaken komen aan bod in het rapport van de commissie der wijzen, maar op essentiële hefbomen om leraren gemotiveerd te houden, zien wij veel te weinig beweging om het lerarentekort fundamenteel aan te pakken. Er is dringend nood aan een modern HR-beleid in het onderwijs dat ervoor zorgt dat leraren zich gelukkig voelen en in het onderwijs blijven. Dat is de sleutel om het lerarentekort echt aan te pakken.

Resultaten van de stemronde

De aanwezige studenten, lectoren, leerkrachten en directies kregen 2x de kans om te stemmen: "Op welke partij stem je?". Sessie 1 aan het begin na pitches van de politici, sessie 2 aan het einde van het debat. In de grafiek zie je de verschillen tussen de 2 stemrondes.

Campus Diepenbeek

Campus Diest

Campus Gasthuisberg

Campus Genk

Campus Hasselt

Campus Hertogstraat

Campus Proximus

Campus Sociale School